Σάββατο 14 Νοεμβρίου 2015

Παρουσίαση έρευνας του Maastricht University για το Βίος Coop

Παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας του Maastricht University για το Βίος Coop πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 9 Νοεμβρίου 2015 στο κτίριο της ΕΔΟΘ στη Θεσσαλονίκη.

Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας έγινε από τον Θόδωρο Μπένο, μέλος της ερευνητικής ομάδας του Maastricht University (Ολλανδία), στην οποία συμμετέχουν επίσης οι Δρ. Νίκος Καλογεράς, Prof. Ko de Ruyter και Prof. Martin Wetzels.

Κύριος σκοπός της έρευνας ήταν να μελετήσει το φαινόμενο της «απόστασης» των μελών από το συνεταιρισμό. Στην ίδια έρευνα, εξετάζονται διάφορα θέματα που έχουν να κάνουν με τις σχέσεις των μελών μεταξύ τους και με το συνεταιρισμό, θέματα ικανοποίησης, θέματα αφοσίωσης, καθώς και θέματα σχετικά με τη λειτουργία του παντοπωλείου.

Το συμπέρασμα που προκύπτει από τα ευρήματα της έρευνας είναι ότι ο Βίος Coop έχει γερές βάσεις, καθώς το μεγαλύτερο μέρος των μελών του είναι αρκετά ικανοποιημένο και αφοσιωμένο. Σημαντικό ρόλο στη γενικότερη ικανοποίηση παίζει το καλό επίπεδο υπηρεσιών του παντοπωλείου, η ποιότητα των προϊόντων και η αξία που λαμβάνουν τα μέλη (αλλά και οι απλοί πελάτες) από τις αγορές. Οι σχέσεις των μελών με το συνεταιρισμό (αλλά και μεταξύ τους) είναι αρκετά καλές, ενώ το φαινόμενο της απόστασης εμφανίζει χαμηλά επίπεδα. Προτείνεται ότι θα μπορούσε να ενδυναμωθεί η ήδη ισχυρή ταυτότητα του Βίος Coop ως συλλογικού εγχειρήματος, υπενθυμίζοντας ότι στα συνεργατικά σχήματα το συλλογικό συμφέρον έχει μεγαλύτερη αξία. Διατυπώνεται τέλος, ότι σε κάθε περίπτωση, ο Βίος Coop βρίσκεται σε πολύ καλό δρόμο.

Μια συνοπτική έκθεση των αποτελεσμάτων της έρευνας παρουσιάζεται παρακάτω.

Συνοπτική έκθεση αποτελεσμάτων της έρευνας 

Περιγραφή του ερευνητικού πλαισίου, της συνεργασίας & των σκοπών
Την άνοιξη του 2015,η ερευνητική ομάδα μελών του τμήματος Marketing & Supply Chain Management του Πανεπιστημίου του Maastricht, αποτελούμενη από τους Θεόδωρο Μπένο, Δρ. Νίκο Καλογερά , Prof. Ko de Ruyter και Prof. Martin Wetzels, επικοινώνησε με το ΔΣ του Βίος Coop προκειμένου να διερευνήσει την πιθανότητα ερευνητικής συνεργασίας. Κύριος σκοπός της έρευνας που προτάθηκε ήταν η μελέτη του φαινομένου της «απόστασης» που παρατηρείται έντονα σε συνεταιριστικά σχήματα τα τελευταία χρόνια. Το φαινόμενο αυτό συνδέεται με την αυξανόμενη αποσύνδεση-αποξένωση των συνεταιρισμών από τη βάση τους.Η αποσύνδεση αυτή δημιουργεί απόσταση μεταξύ των συνεταιρισμών και των μελών τους, χτυπώντας στην ίδια τη ρίζα του συνεργατισμού. Για τη μελέτη και τη μέτρηση της απόστασης, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ως βασικό εργαλείο την έννοια του «εξοστρακισμού», την οποία δανείστηκαν από το επιστημονικό πεδίο της κοινωνικής ψυχολογίας (την οποία έννοια οι επιστήμονες εμπνεύστηκαν από το θεσμό στην αρχαία Αθήνα).
Ο πρώτος ερευνητικός κύκλος που πραγματοποιήθηκε στην Ολλανδία σε αγροτικούς, πιστωτικούς και καταναλωτικούς συνεταιρισμούς απέδειξε ότι, πράγματι, η απόσταση «δηλητηριάζει» τις σχέσεις μεταξύ των μελών και των συνεταιρισμών τους, επιδρώντας αρνητικά στη συνολικότερη λειτουργία τους, ακόμη κι όταν τα επίπεδα του φαινομένου είναι χαμηλά. Μετά τα πρώτα αποτελέσματα, η ερευνητική ομάδα αποφάσισε να διευρύνει το πεδίο δράσης, καθώς το αρχικό στάδιο αφορούσε μόνο στην Ολλανδία. Απηύθυνε λοιπόν πρόσκληση για ερευνητική συνεργασία στα σημαντικότερα εγχώρια συνεργατικά σχήματα, επιλέγοντας, όπως ήταν φυσικό, τον Βίος Coop από το χώρο των κοινωνικών καταναλωτικών συνεταιρισμών.
Η εμπειρία από τη μελέτη του φαινομένου της «απόστασης» είχε ήδη καταδείξει ότι αυτά που σκέπτονται ή αισθάνονται τα μέλη για το συνεταιρισμό τους δεν γίνονται πάντοτε ξεκάθαρα, ακόμη και σε περιπτώσεις συνεταιρισμών που λειτουργούν άψογα και με απόλυτο σεβασμό στις συνεταιριστικές αρχές και αξίες. Συνεπώς, μια έρευνα με τα μέλη θα μπορούσε να δώσει μια πιο σαφή εικόνα για τις σκέψεις και τη στάση τους, ακόμη και σε έναν πολύ ανοιχτό συνεταιρισμό όπως ο Βίος Coop. Μετά από συνεννόηση με το ΔΣ, αποφασίστηκε η ένταξη της έρευνας σε ένα γενικότερο πλαίσιο αξιολόγησης της λειτουργίας του παντοπωλείου και της συνολικότερης λειτουργίας του συνεταιρισμού,όπως επίσης και διευρεύνησης της«αίσθησης της κοινότητας» που έχει στο μεταξύ ανταπτυχθεί στους κόλπους του. Έτσι, τα βασικά ερωτήματα που η έρευνα κλήθηκε να απαντήσει ήταν τα εξής:
α) Πως αξιολογούν τα μέλη (& τα μη μέλη) το παντοπωλείο;
β) Πόσο ικανοποιημένα και αφοσιωμένα είναι τα μέλη;
γ) Υπάρχει η «αίσθηση της κοινότητας» μεταξύ των μελών και τι ρόλο διαδραματίζει;
δ) Υπάρχει το φαινόμενο της «απόστασης» και τι επηρεάζει;
ε) Τελικά, είναι σε καλό δρόμο ο Βίος Coop;

Πραγματοποίηση της έρευνας και συνοπτική περιγραφή του δείγματος
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2015, ύστερα από ενδελεχή διαβούλευση με τα μέλη της επιτροπής ερευνών και μελετών toy Βίος Coop. Όσοι συμμετείχαν, συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο το οποίο είχαν ετοιμάσει οι ερευνητές και το οποίο είχε εγκριθεί από τα μέλη της εν λόγω επιτροπής, ύστερα από κάποιες αλλαγές. Η συλλογή έγινε διαδικτυακά αλλά και μέσω εντύπων στο παντοπωλείο. Συνολικά συμμετείχαν 144 μέλη, η μεγάλη πλειοψηφία των οποίων (>80%) πήρε μέρος διαδικτυακά. Οι περισσότεροι συμμετέχοντες ήταν άντρες (58%) και η μέση ηλικία διαμορφώθηκε στα 48 έτη (εύρος 24 - 72). Ο ένας στους πέντε που συμμετείχαν ήταν μέλος τουλάχιστον μίας επιτροπής, ενώ ο ένας στους τρεις είχε ακόμη έναν από την οικογένειά του ως μέλος του συνεταιρισμού. Παράλληλα, σχεδόν οι τέσσερις στους δέκα συμμετέχοντες εμφανίζονταν ιδιαίτερα κοινωνικά ενεργοί, καθώς, πέρα από τον Βίος coop, είχαν συμμετοχή και σε τουλάχιστον ένα ακόμη κοινωνικό εγχείρημα. Ιδιαίτερα κοινωνικά ενεργοί ήταν και όσοι συμμετείχαν ως μη μέλη του Βίος coop (περίπου 110 πελάτες), καθώς ο ένας στους τρεις είχε συμμετοχή σε κάποιο εγχείρημα. Η μέση ηλικία των μη μελών που συμμετείχαν ήταν τα 41 έτη (εύρος 20 - 70), ενώ η πλειοψηφία αυτών (54%) ήταν γυναίκες.

Εργαλεία μέτρησης και συνοπτική περιγραφή της μεθοδολογίας
Για τη μέτρηση των εννοιών που εξετάστηκαν, χρησιμοποιήθηκαν ερωτήματα που είχαν χρησιμοποιηθεί σε προηγούμενες επιστημονικές έρευνες, όπως επίσης και στις άλλες περιπτώσεις συνεταιρισμών, προκειμένου να υπάρξουν συγκρίσιμα αποτελέσματα. Πιο συγκεκριμένα, για την αξιολόγηση του παντοπωλείου χρησιμοποιήθηκαν ερωτήματα που αφορούσαν σε θέματα εξυπηρέτησης, ποιότητας των προϊόντων & του καταστήματος, και τιμών. Για τη μέτρηση της γενικότερης ικανοποίησης και αφοσίωσης, χρησιμοποιήθηκαν τρεις δείκτες που χρησιμοποιούνται συχνά σε τέτοιου είδους έρευνες, όπως ο ομώνυμος δείκτης της «ικανοποίησης», ο δείκτης «word-of-mouth» για την αφοσίωση, καθώς κι ένας δείκτης με αρνητικό πρόσημο, δηλαδή η «τάση αποχώρησης». Για την «αίσθηση της κοινότητας» χρησιμοποιήθηκαν ερωτήματα που αφορούσαν σε γενικότερες έννοιες όπως η εμπιστοσύνη, η (καλή) συμπεριφορά και η αίσθηση της ενιαίας εντότητας (entitativity), ενώ για τη μέτρηση της «απόστασης» χρησιμοποιήθηκε η έννοια του εξοστρακισμού. Πρέπει να επισημανθεί ότι,καθώς η αίσθηση της κοινότητας και του εξοστρακισμού δημιουργούνται από τις σχέσεις που αναπτύσσονται στους κόλπους ενός συνεργατικού φορέα (όπως ο Βίος coop), τα σχετικά ερωτήματα αφορούσαν στην εν γένει στάση ή συμπεριφορά της Διοίκησης,των εργαζομένων και των μελών, καθώς όλοι μαζί συνθέτουν το κοινωνικό οικοδόμημα του Βίος coop.
Για τη μέτρηση των περισσότερων στοιχείων χρησιμοποιήθηκαν επταβάθμιες κλίμακες (7-pointlikert-typescales), η χρήση των οποίων είναι η πλέον ενδεδειγμένη και συνηθισμένη σε τέτοιου είδους έρευνες. Για παράδειγμα, αρκετά ερωτήματα ζητούσαν το βαθμό συμφωνίας ή διαφωνίας, όπου ο αριθμός «1» αντιστοιχούσε σε «απόλυτη διαφωνία», ενώ ο αριθμός «7» σε «απόλυτη συμφωνία». Για την ανάλυση των δεδομένων που προέκυψαν, χρησιμοποιήθηκαν βασικές στατιστικές μέθοδοι, όπως απλοί στατιστικοί έλεγχοι (t-tests) και ανάλυση διακύμανσης (analysisofvariance), αλλά και πιο προχωρημένες τεχνικές, όπως ανάλυση παραγόντων (factoranalysis) και ανάλυση παλινδρόμησης (regressionanalysis).

Αποτελέσματα
Τα σκορ που δόθηκαν στους δείκτες αξιολόγησης του παντοπωλείου θα μπορούσαν να θεωρηθούν αρκετά υψηλά. Κατά μέσο όρο, το μεγαλύτερο σκορ δόθηκε στον δείκτη της εξυπηρέτησης, μετά σε αυτόν της«ποιότητας» (π.χ. ποιότητα & ποικιλία προϊόντων, ελκυστικότητα & καθαριότητα καταστήματος) και ακολούθως σε αυτόν της «αξίας» (π.χ. τιμές, τιμές σε άλλα καταστήματα, προσφορές). Στην αξιολόγηση του παντοπωλείου συμμετείχαν και μη μέλη, απλοί πελάτες, οι οποίοι έδωσαν κατά μέσο όρο μεγαλύτερα σκορ και στους τρεις δείκτες. Οι διαφορές μπορεί να φαίνονται ελάχιστες, ήταν όμως στατιστικά σημαντικές και πιθανότατα εξηγούνται από το γεγονός ότι τα μέλη ενός συνεταιρισμού έχουν συνήθως υψηλές προσδοκίες, αφού συνδιαμορφώνουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που παρέχονται από το συνεταιρισμό. Τέλος, μπορεί να τονιστεί ότι δύο ήταν τα ειδικότερα χαρακτηριστικά που εμφάνισαν χαμηλό σκορ σε σχέση με όλα τα υπόλοιπα: το μέγεθος του παντοπωλείου και οι διαθέσιμες προσφορές.
Πολύ ικανοποιητικά θα μπορούσαν να θεωρηθούν και τα σκορ που δόθηκαν στους δείκτες της ικανοποίησης-αφοσίωσης, όπως και αυτά που δόθηκαν στις έννοιες της αίσθησης της κοινότητας. Σε σχέση με όλες τις άλλες περιπτώσεις συνεταιρισμών που εξετάστηκαν, ο δείκτης «word-of-mouth» εμφάνισε πολύ υψηλό σκορ. Αυτό ίσως εξηγείται από το γεγονός ότι η ίδια η ίδρυση του Βίος coop και η επίτευξη του κρίσιμου αριθμού ιδρυτικών μελών βασίστηκαν σε μεγάλο βαθμό στην προσωπική επιρροή της βάσης. Αντιστοίχως, το σκορ στην τάση αποχώρησης ήταν σημαντικά χαμηλότερο σε σχέση με όλες τις άλλες περιπτώσεις που εξετάστηκαν. Τέλος, αρκετά χαμηλό εμφανίστηκε κατά μέσο όρο και το σκορ για την απόσταση.
Κατόπιν πραγματοποιήθηκαν στατιστικοί ελέγχοι προκειμένου να διερευνηθεί αν τα χαρακτηριστικά που χρησιμοποιήθηκαν για την περιγραφή του δείγματος παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των απαντήσεων που δόθηκαν στα στοιχεία των δεικτών. Στους δείκτες αξιολόγησης και ικανοποίησης, όσοι συμμετέχουν στις επιτροπές και όσοι είναι γενικά κοινωνικά πιο ενεργοί (δηλαδή συμμετέχουν σε αρκετά κοινωνικά εγχειρήματα), εμφανίστηκαν και πιο ικανοποιημένοι. Το ίδιο ισχύει κατά μέσο όρο και για τις γυναίκες που συμμετείχαν στην έρευνα, οι οποίες μάλιστα φάνηκε να αισθάνονται «πιο κοντά» στο συνεταιρισμό, καθώς η μόνη διαφορά που παρατηρήθηκε ως προς τον εξοστρακισμό (δηλαδή την «απόσταση»), ήταν το χαμηλότερο σκορ για τις γυναίκες.

Γενικό συμπέρασμα και προτάσεις
Το συμπέρασμα που προκύπτει από τα ευρήματα της έρευνας είναι ότι ο Βίος Coop έχει γερές βάσεις, καθώς το μεγαλύτερο μέρος των μελών του είναι αρκετά ικανοποιημένο και αφοσιωμένο. Σημαντικό ρόλο στη γενικότερη ικανοποίηση παίζει το καλό επίπεδο υπηρεσιών του παντοπωλείου, η ποιότητα των προϊόντων και η αξία που λαμβάνουν τα μέλη (αλλά και οι απλοί πελάτες) από τις αγορές. Οι σχέσεις των μελών με το συνεταιρισμό (αλλά και μεταξύ τους) είναι αρκετά καλές, ενώ το φαινόμενο της απόστασης εμφανίζει χαμηλά επίπεδα. Δεν παύει, ωστόσο, να ασκεί επιρροή στη γενικότερη στάση τους απέναντι στο συνεταιρισμό και τη λειτουργία του παντοπωλείου. Η λύση είναι να δημιουργηθούν ακόμη περισσότεροι μηχανισμοί προκειμένου να ενισχυθεί η φωνή και η συμμετοχή των μελών. Επίσης, θα μπορούσε να ενδυναμωθεί η ήδη ισχυρή ταυτότητα του Βίος Coop ως συλλογικού εγχειρήματος, υπενθυμίζοντας ότι στα συνεργατικά σχήματα το συλλογικό συμφέρον έχει μεγαλύτερη αξία. Σε κάθε περίπτωση, ο Βίος Coop βρίσκεται σε πολύ καλό δρόμο.